Necmettin Erbakan Üniversitesi Otizm Araştırma Merkezi Müdürü Doktor Öğretim Görevlisi Yahya Çıkılı, Otizm ve eğitim yöntemlerini Gazetemiz Yazarı Ümit Savaş’a anlattı

2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü’nde herkesin farkındalığa dikkat çekmesini de vurgulayan Çakılı, “Aileler çocuklarının otizmli olduğunu öğrendiklerinde ilk yapmaları gereken iş bir rehberlik ve araştırma merkezine gideren eğitim açısından değerlendirilmesini sağlamak ve en kısa sürede çocukları için eğitim hizmeti almaya başlamaları gerekir” dedi.

Otizm Araştırma merkezi ne zaman kuruldu? Araştırma merkezinden söz eder misiniz?

Böyle anlamlı bir günde otizm konusuna göstermiş olduğunuz ilgiden dolayı teşekkür ederim. Necmettin Erbakan Üniversitesi rektörü sayın Prof. Dr. Muzaffer ŞEKER Konya’da birçok alanda önemli adımlar atmaktadır. Bu adımlardan birisi de ulusal ve uluslararası alanda otizm ile ilgili yeni araştırmalar yapma, eğitim alanında yeni yöntemlerin geliştirilmesi, erken tanı çalışmalarının gerçekleştirilmesi amacıyla üniversite bünyesinde otizm çalışmaları uygulama ve araştırma merkezini kurmak olmuştur. Merkezimiz 30 Ocak 2017 tarih ve 29964 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan yönetmelik ile kurulmuştur. Üniversitemiz bünyesinde bulunan Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümü, Meram Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Üniversite dışında Selçuklu Belediyesi, Selçuklu Otizmli Bireyler Eğitim Vakfı ile işbirliği içinde çalışmaları yürütmekteyiz. Bu kapsamda Selçuklu Otizmli Bireyler Eğitim Vakfı personel alımı ve eğitimi, öğrenci seçimi ve değerlendirilmesi çalışmaları yürütülmüş ve çalışmalar devam etmektedir. Bunun yanında Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi bünyesinde bulunan birimde de otizmli çocuğa sahip ailelere danışmanlık, öğrenci değerlendirme çalışmaları ve eğitim hizmetleri devam etmektedir. Özel eğitim alanına nitelikli öğretmen adaylarının yetişmesine destek vermek amacıyla merkezdeki çalışmalara öğretmen adaylarının katılımı da sağlanmaktadır.

Konya’da otizm alanında bilimsel alanda çalışmaların yürütülmesi, öğretim elemanı yetiştirilmesi, ihtiyaç duyulan uzmanların yetiştirilmesini sağlamak amacıyla Üniversitemiz bünyesinde Otizm Spektrum Bozukluğu tezli yüksek lisans programı açılmış ve 2017-2018 öğretim yılında öğretime başlamıştır.

 

2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık günü. Otizm nedir?

Otizm, bireyin sosyal etkileşim, iletişim ve davranışlarını geniş bir yelpazede etkileyen, hayat boyu süren nöro-gelişimsel bir bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Otizmli bireyler özellik ve yeterlikleri bakımından birbirlerinden önemli farklılıklar gösterebilmektedir. Bununla birlikte bir kısmında zihin yetersizliği, bir kısmında down sendromu eşlik edebilmektedir. Otizm tanısı almış bireylerin yaklaşık %10’unda üstün nitelikler görülebilmektedir.

 

Otizm konusunda farkındalığın artırılması amacıyla Birleşmiş Milletler tarafından Nisan Ayı Otizm Ayı, 2 Nisan ise Otizm Farkındalık Günü olarak ilan edilmiştir. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de bu gün ve nisan ayı içinde çeşitli etkinliklere yer verilmektedir. Toplumu bilinçlendirme çalışmaları, toplumsal farkındalığın artırılması ile ilgili mavi ışık yakma, otizmli çocukların etkinliklerine yer verme etkinlikler arasında sayılabilir. Otizm çalışmaları uygulama ve araştırma merkezi olarak bu yıl; Milli Eğitim Müdürlüğü, Selçuklu Belediyesi, Selçuklu Otizmli Bireyler Eğitim Vakfı işbirliği ile iki konferans, bir resim atölyesi çalışması ve otizmli öğrenciden mektup var etkinliği  planlanmıştır. Konferanslardan birisi 2 Nisan 2018 Pazartesi günü saat 10.00’da NEU Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Erol Güngör Konferans Salonunda gerçekleştirilecek olan OTİZMDE DEĞERLENDİRME VE TANI SÜRECİ konulu konferanstır. İkinci konferans ise 6 Nisan 2018 Cuma günü saat 15.00’te gerçekleştirilecek ve konusu OTİZMLİ ÇOCUKLARIN ÖZEL EĞİTİMİ. Resim atölye çalışması, NEU Otizm Spektrum Bozukluğu yüksek lisans programı öğrencilerinden Fatih Kıvanç ERDOĞAN Tarafından Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Bölümü Resim Öğretmenliği Anabilim Dalı Öğrencileri ve Konya Çimento Güzel Sanatlar Lisesi öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir. Atölye çalışmasını amacı, öğrencilerde otizm konusunda farkındalığın geliştirilmesi ve otizmi resimlerle ifade etmelerini sağlamaktı. Resim atölyesinde diğer amaç ise resimlerin SOBE Vakfı tarafından tişörtlere basımının yapılarak toplumda farkındalığı artırmaktır. Merkezimiz tarafından otizmli öğrencinin kendini anlattığı bir mektup hazırlanmış ve Selçuklu Belediyesi, SEDEP, SOBE, Konya Milli eğitim Müdürlüğü işbirliği ile 2 Nisanda beşinci sınıf öğrencilerine ulaştırılacaktır.

Otizmin sebepleri nelerdir? Bir çocuğun Otizmli olduğunun teşhisini kim koyuyor?

Otizm ile ilgili geçmişten günümüze kadar birçok araştırma yapılmış olmasına rağmen kesin bir nedeni bilinmemektedir. Otizm ile ilgili belirtiler üç yaşından önce ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde otizm tanı ve değerlendirme işlemlerini yapan iki kurum bulunmaktadır. Bunlardan birisi hastanelerin çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı-kliniğidir. Diğeri ise eğitim açısından tanı ve değerlendirme işlemlerini yapan rehberlik ve araştırma merkezleridir. 

 

Bir çocuğun otizmli olduğunun ilk belirtileri nelerdir? Aileler ne yapmalı? Şüpheleniyorlarsa nereye gitmeli?

Aile bireyleri çocuğunda; Gülümsemenin olmadığını, dil gelişiminde problemler (agulamanın görülmemesi-sözcüklerin kurulamaması, gibi), bir şeyi göstermek/işaret etmek amacı ile işaret parmağını kullanmadığını, jestleri kullanmadığını (Bay-bay yapma, öpücük atma gibi), yürümeye başlama ile parmak ucunda koşturmaya başlama, dokunulmaya tepki gösterme, kendisine seslenildiğinde dönüp bakmama, tekrarlayan hareketler, oyuncaklarla sıra dışı oynama, ses, ışıktan rahatsız olma gibi davranışları gözlemleyebilir. Bu durumda aileler vakit kaybetmeden hastanelerin çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları kliniğine ve rehberlik ve araştırma merkezlerine müracaat etmeleri gerekir. 

 

Tanı aldıktan sonra aileler ne yapmalı? Otizmin tedavisi var mı?

Aileler çocuklarının otizmli olduğunu öğrendiklerinde ilk yapmaları gereken iş bir rehberlik ve araştırma merkezine gideren eğitim açısından değerlendirilmesini sağlamak ve en kısa sürede çocukları için eğitim hizmeti almaya başlamaları gerekir. Çünkü ülkemizde erken çocukluk dahil olmak üzere otizmli çocukların tüm yaşlarda eğitim alma hakları bulunmaktadır. Eğitim hizmeti alma sürecinde ise uzman kişileri tercih etmeleri ve yoğun eğitim hizmeti almaya öncelik vermeleri gerekir. Eğitim sürecinde ise ilgili uzman kişilerle birlikte hareket etme ve evde eğitimi destekleyici çalışmalara yer vermeleri gerekir. Otizmli bireylerin şu anda herhangi bir tedavisi bulunmamaktadır, tek tedavi eğitimdir. Eğitim sürecine katılan ve erken yaştan itibaren yoğun eğitim alan otizmli bireylerin birçoğu akranları ile birlikte kaynaştırma eğitimine devam etme yeterliği kazanabilmektedirler.

 

Otizmli bireye sahip olmayan insanlar ne yapmalı? Ailelere karşı nasıl yardımcı olabilirler?

Otizmli çocuğa sahip aileler; akrabamız, apartman komşumuz, kapı komşumuz, mahalle komşumuz olabilir. Otizmli çocuğa sahip aileler, diğer çocuklar gibi kendi çocuklarının da diğer çocuklarla birlikte olmasını, onlarla oynamasını, birlikte aynı okla gitmesini bekler. En önemlisi de otizmli çocuğa sahip ailelerin olumsuz etkilendiği durumların başında çocuklarının ve kendilerinin yalnız bırakıldıkları ile ilgilidir. 

Otizm Çalışmaları Araştırma ve Uygulama merkezi olarak yapmayı düşündüğünüz çalışmalar nelerdir?

Necmettin Erbakan Üniversitesi Otizm Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi olarak otizmli çocukların erken tanısı, otizmli çocukları eğitimi, toplumsal farkındalığı artırma, otizm alanında çalışan öğretmenlerin yeterliliğini geliştirme ile ilgili çalışmalar planlanmaktadır.

Son olarak eklemek istediğiniz bir şey?

Otizm farkındalığını sağlama ile ilgili böyle bir fırsatı sunduğunuz için teşekkür ediyorum. Bunu yanında otizm farkındalığını geliştirme ile ilgili sadece 2 nisan değil farklı zamlananlarda da basında otizme yer verilmesinin yararlı olacağını düşünüyorum.